مقدمه: کم توانی ذهنی با مشکلات بسیاری از جمله دشواری رابطه با والدین و مشکلات رفتاری همراه است و یکی از روش های آموزشی برای کاهش مشکلات رفتاری و ارتباطی، آموزش تعامل والد-کودک می باشد. در نتیجه، هدف این مطالعه تعیین اثربخشی آموزش گروهی تعامل والد-کودک بر مشکلات رفتاری و رابطه مادر-کودک در کودکان کم توان ذهنی بود. روش کار: مطالعه حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون و پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه پژوهش دانش آموزان دختر کم توان ذهنی مراجعه کننده به مراکز مشاوره و خدمات روانشناختی شهر اهواز در سال تحصیلی 98-1397 بودند. از میان آنان 24 نفر با روش نمونه گیری در دسترس انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه مساوی (هر گروه 12 نفر) جایگزین شدند. گروه آزمایش 10 جلسه 60 دقیقه ای با روش آموزش گروهی تعامل والد-کودک آموزش دید و گروه کنترل در لیست انتظار برای آموزش قرار گرفت. ابزارهای پژوهش پرسشنامه های مشکلات رفتاری راتر (1967) و رابطه مادر-کودک پیانتا (1994) بودند. داده ها به کمک نرم افزار SPSS-21 و با روش تحلیل کوواریانس تک متغیری تحلیل شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که بین گروه های آزمایش و کنترل از نظر مشکلات رفتاری و رابطه مادر-کودک تفاوت معنی داری وجود داشت. به عبارت دیگر، آموزش گروهی تعامل والد-کودک باعث کاهش مشکلات رفتاری (001/0P<، 794/61F=) و بهبود رابطه مادر-کودک (001/0P<، 337/58F=) در کودکان کم توان ذهنی شد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج، استفاده از روش آموزش گروهی تعامل والد-کودک در کنار سایر روش های آموزشی برای کاهش مشکلات رفتاری و بهبود رابطه مادر-کودک در کودکان کم توان ذهنی توصیه می گردد.

هدف این پژوهش بررسی اثربخشی برنامه مبتنی بر نظریه اجتماعی شناختی و الگوی سلامت و بیماری اسمیت بر اضطراب مادر و سبک تعامل مادر و کودک و مشکلات رفتاری او بود. روش پژوهش نیمه آزمایشی از نوع طرحهای پیش آزمون پس آزمون با گروه کنترل بود. نمونه آماری پژوهش شامل 30 نفر از مادران با اضطراب متوسط و زیاد بود که با روش دردسترس و با استفاده از آزمون اضطراب کتل انتخاب و سپس به صورت تصادفی به دو گروه آزمایشی و کنترل تقسیم شدند. مادران گروه آزمایش در ده جلسه برنامه مداخله ای (90 دقیقه و هر هفته یک بار) شرکت کردند. داده ها با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته، مقیاس ارزیابی مادر کودک (MCRE)، مقیاس ارزیابی مشکلات کودکان کانرز فرم والدین و آزمون اضطراب کتل گردآوری شد. آزمونها قبل از شروع برنامه و بلافاصله بعد از پایان آن صورت گرفت. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل کوواریانس چندمتغیری استفاده شد. نتایج نشان داد که بعد از مداخله، اضطراب و بیش حمایتگری در مادران و مشکلات رفتاری کودکان در گروه آزمایش کاهش یافته است (01/0≥ P). براساس یافته ها می توان نتیجه گرفت ارایه مداخله مبتنی بر نظریه اجتماعی شناختی و الگوی سلامت و بیماری اسمیت در کاهش اضطراب و بیش حمایتگری مادران و کاهش مشکلات رفتاری کودکان موثر است؛ لذا استفاده از این مداخله پیشنهاد می شود.

هدف: استفاده آسیب زای مادران از اینترنت با اخلال در تعامل مادر-کودک و مشکلات رفتاری کودک همراه است. این مطالعه با هدف بررسی مدل ساختاری استفاده آسیب زای مادران از اینترنت و مشکلات رفتاری کودکان با میانجی گری تعامل مادر-کودک انجام شد. روش: جامعه آماری این پژوهش تمام مادران شهر تهران در سال 1399 بود. نمونه ای از 322 مادر با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه استاندارد استفاده آسیب زا از اینترنت کاپلان (2010)، پرسشنامه توانایی ها و مشکلات رفتاری کودک گودمن (1997) و پرسشنامه تعامل والد-کودک پیانتا (1992) بود. داده های گردآوری شده با استفاده از نرم افزارهای SPSS-26 و AMOS-24 مورد تحلیل قرار گرفتند. یافته ها: نتایج پژوهش نشان داد که استفاده آسیب زای مادران از اینترنت با تعامل مادر-کودک رابطه منفی و معنادار و با مشکلات رفتاری کودک رابطه مثبت و معنادار دارد. یافته های برآمده از معادلات ساختاری نشان داد که شاخص های نیکویی مدل در محدوده مطلوب قرار دارند و نقش میانجی متغیر تعامل مادر-کودک در رابطه بین استفاده آسیب زای مادران از اینترنت با مشکلات رفتاری کودک تایید شد. نتیجه گیری: براساس این نتایج، به والدین و روان درمانگران پیشنهاد می شود که با مدیریت استفاده والدین از اینترنت در هنگام تعاملات مادر-کودک و تقویت این تعامل، مشکلات رفتاری در کودکان را بهبود بخشند. بدین سان می توان در گستره روابط خانوادگی، تربیتی و درمانی به متغیر های یاد شده، توجه نمود.

هدف تعامل مثبت بین مادر و کودک علاوه بر شکل دهی دلبستگی ایمن در فرزندان، می تواند از بروز بسیاری از آسیب های روان شناختی، تحولی، هیجانی و اجتماعی کودک پیشگیری نماید. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی بسته آموزشی تعامل والد-فرزند بر کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد انجام گرفت. روش پژوهش حاضر نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل و مرحله پیگیری دو ماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل مادران دارای کودکان 3 تا 6 سال شهر اصفهان در سه ماهه پاییز سال 1397بود. در این پژوهش تعداد 40 مادر دارای کودکان 3 تا 6 سال با روش نمونه گیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروه های آزمایش و کنترل گمارده شدند (20 مادر در گروه آزمایش و 20 مادر در گروه کنترل). گروه آزمایش آموزشی تعامل والد-فرزند را طی سه ماه در 9 جلسه 75 دقیقه ای دریافت نمودند. پرسشنامه مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه کیفیت دلبستگی هالپرن و کاپنبرگ (2006) بود. داده های حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر توسط نرم افزار آماری SPSS23 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها نتایج نشان داد که بسته آموزشی تعامل والد-فرزند بر کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد تاثیر معناداری داشته است. به این صورت که این بسته آموزشی توانسته منجر به بهبود کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمدشود. نتیجه گیری بر اساس یافته های پژوهش حاضر می توان چنین نتیجه گرفت که بسته آموزشی تعامل والد-فرزند با بکارگیری شناخت احساسات و افکار و ایجاد بستری برای تجربه هیجانات، می تواند به عنوان یک روش کارآمد جهت افزایش کیفیت دلبستگی کودکان دارای تعامل مادر-کودک ناکارآمد مورد استفاده گیرد.

هدف کودکان کم توان ذهنی، علاوه بر مشکلات ارتباطی و اجتماعی، با والدین، برادران و خواهران و معلمان خود هم مشکل دارند. ماهیت پایدار طرد اجتماعی به آسانی سبب انزوای اجتماعی این کودکان می شود. درنتیجه کودکان و بزرگسالان کم توان ذهنی، دوستان کمی دارند. آن ها ناامید هستند، ولی می خواهند دوست داشته شوند. آن ها تلاش می کنند دوستانی پیدا کنند ولی تلاش آن ها، شانسشان را برای تعامل با دیگران به حداقل می رساند و چرخه معیوبی را ایجاد می کند. با توجه به ویژگی هایی که برنامه آموزش ارتباط بدون خشونت دارد، به نظر می رسد این برنامه بتواند مشکلات ارتباطی کودکان کم توان ذهنی را کاهش دهد و تعامل مادرکودک را بهبود بخشد. آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت یکی از روش های ارتقای مهارت های ارتباطی والدین با کودکان کم توان ذهنی است، چراکه این والدین با مشکلاتی در ارتباط با فرزندان خود مواجه هستند. امروزه تلاش های زیادی برای بهبود تعامل مادرکودک در مادران کودکان با نیازهای ویژه، به خصوص مادران کودکان کم توان ذهنی صورت می گیرد؛ بنابراین، این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت بر تعامل مادرکودک در مادران با کودک کم توان ذهنی انجام شد. روش بررسی این پژوهش، یک مطالعه شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش را تمام مادران کودکان کم توان ذهنی مرکز روزانه آموزشی و توان بخشی البرز، وابسته به سازمان بهزیستی تشکیل دادند. 30 نفر از مادران کودکان کم توان ذهنی با روش نمونه گیری دردسترس از مرکز توان بخشی البرز واقع در شهرستان البرز استان قزوین انتخاب و سپس در دو گروه جایگزین شدند. گروه آزمایش، در هشت جلسه آموزشی (هفته ای دو جلسه و هر جلسه 90 دقیقه) در برنامه آموزش ارتباط بدون خشونت شرکت کردند، در حالی که به گروه کنترل این آموزش ارائه نشد. ابزار استفاده شده در این پژوهش مقیاس رابطه والد کودک پیانتا (1992) بود. مقیاس رابطه والدکودک پیانتا را مادران برای آزمودنی ها در دو مرحله پیش آزمون و پس آزمون تکمیل کردند. اطلاعات به دست آمده از پرسش نامه در قبل و بعد از مداخله با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیری و نسخه 22 نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند. یافته ها در ابتدا مفروضه های عادی بودن و همگنی واریانس کوواریانس متغیرها ارزیابی شد. آزمون کلموگروف اسمیرنوف حاکی از آن بود که همه متغیرها عادی هستند (P>0/05). آزمون باکس هم فرض همگنی واریانس کوواریانس را تایید کرد؛ بنابراین، مفروضه های آزمون آماری تحلیل کوواریانس چند متغیری برقرار است و می توان برای تجزیه و تحلیل داده ها از این آزمون آماری استفاده کرد. نتایج تحلیل کوواریانس چندمتغیری نشان داد بین میانگین نمرات پس آزمون رابطه مادر با کودک کم توان ذهنی در گروه های آزمایشی و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). همچنین نتایج تحلیل کواریانس چندمتغیری نشان داد که بین میانگین نمرات پس آزمون خرده مقیاس های تعارض، نزدیکی و وابستگی در گروه های آزمایش و کنترل تفاوت معناداری وجود دارد (P<0/001). بر اساس مجذور اتا می توان عنوان کرد 67 درصد تغییرات رابطه مادر با کودک کم توان ذهنی به علت اثر مشارکت آزمودنی ها در برنامه آموزشی ارتباط بدون خشونت است. همچنین بر اساس مجذور اتا می توان عنوان کرد به ترتیب 63، 65 و 66 درصد تغییرات هریک از مولفه های تعارض، نزدیکی و وابستگی از مشارکت آزمودنی ها در برنامه آموزشی ارتباط بدون خشونت ناشی می شود؛ بنابراین، می توان نتیجه گرفت آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت در بهبود رابطه مادر با کودک کم توان ذهنی تاثیر مثبت داشته است. نتیجه گیری والدین کودکان کم توان ذهنی نسبت به دیگر والدین کودکان استثنایی، به میزان بیشتری در ارتباط با فرزندشان مشکل دارند. برای این کودکان در موقعیت های اجتماعی دوراندیشی نشده است و از حقوق اجتماعی خود محروم می شوند. متاسفانه، آن ها جایگاه اجتماعی منفی را تجربه می کنند که کسب موفقیت را دشوار و به آرزویی همیشگی تبدیل می کند. آموزش ارتباط بدون خشونت موجب بهبود رابطه مادر با کودک کم توان ذهنی می شود؛ بنابراین، برنامه ریزی برای ارائه آموزش برنامه ارتباط بدون خشونت برای مادران با کودک کم توان ذهنی اهمیت ویژه ای دارد.

آسیب شنوایی یکی از پیچیده ترین آسیب های حسی است که بر تنیدگی فرزندپروری و تعامل والد-کودک تأثیر دارد. برنامه تعامل والد-کودک برگرفته از نظریه درمان مبتنی بر تعامل والد-کودک است که شیلا آیبرگ براساس نظریه ی رفتار کنشگر، روان درمانی سنتی کودک و رشد نخستین کودک تدوین کرده است. این برنامه هم از نظریه ی دلبستگی و هم از نظریه ی یادگیری اجتماعی به منظور دستیابی به شیوه ی فرزندپروری مقتدرانه بهره جسته است. از این رو به نظر می رسد تعامل والد-کودک برای آموزش نحوه تعامل صحیح با کودک و کاهش تنیدگی فرزندپروری؛ بالاخص برای گروه آسیب دیده شنوایی که دارای والدینی شنوا هستند، مؤثر است. والدینی که دارای فرزندی با آسیب شنوایی هستند، ارزیابی شناختی منفی از توانمندی های خود به عنوان والد دارند از این رو باعث کاهش سلامت روانی و بهزیستی والدین می شوند. مطالعه حاضر، با هدف بررسی اثربخشی برنامه آموزش تعامل مادر-کودک برای مادران دارای کودک با آسیب شنوایی بر کاهش تنیدگی فرزندپروری و رابطه والدین با کودک انجام شده است. پژوهش حاضر، از نوع نیمه آزمایشی بود و در آن از طرح پیش آزمون-پس آزمون و مرحله پیگیری با گروه کنترل استفاده شد. نمونه شامل 30 کودک دارای آسیب شنوایی پیش دبستانی و والدین شان بودند که به صورت هدفمند انتخاب و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل قرار گرفتند. برنامه تعامل والد-کودک توسط پژوهشگر تدوین و طراحی گردید. این برنامه شامل تهیه نیازسنجی و تدوین یک سری مؤلفه های برنامه آموزش والدین (مهارت های تعامل کودک مدار و مهارت های والدگری) بود. مهارت های تعامل کودک مدار شامل جایزه دادن، تقلید، بازتاب، توصیف، اشتیاق و جلب توجه و تمرکز مدنظر قرار گرفت، و سپس مهارت های والدگری شامل صدور فرامین خوب، تشویق فرمان برداری، محروم سازی با روی صندلی قرار گرفتن به خاطر نافرمانی و ایجاد قوانین معتبر در خانه تنظیم گردید. سپس آزمودنی های گروه آزمایش برنامه تعامل والد-کودک را در قالب 12 جلسه دو ساعته در طی یک ماه دریافت کردند. برای بررسی تعامل والد-کودک و تنیدگی فرزندپروری از مقیاس رابطه ی والد-کودک و مقیاس تنیدگی والدگری استفاده شد. یافته ها نشان داد که میانگین نمرات در تعامل والد-کودک و تنیدگی فرزندپروری در پدران اثرگذار بوده؛ ولی در مادران، در مقایسه با گروه کنترل در پس آزمون در مقایسه با پیش آزمون افزایش بیشتری یافته است. نتایج این پژوهش اهمیت مشارکت والدین در برنامه آموزشی تعامل والد-کودک به عنوان والد-درمانگر را نشان می دهد. یافته ها همچنین اثربخشی برنامه تعامل والد-کودک بر بهبود رابطه بین والدین با کودک دارای آسیب شنوایی را نیز نشان می دهد.

این پژوهش با هدف بررسی اثربخشی آموزش برنامه فرزندپروری مثبتبر تعامل مادر با کودک آهسته گام در شهرستان های تهران انجام شد. روش پژوهش نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون و گروه کنترل بود. در این پژوهش 40 نفر از مادران دانش آموزان آهسته گام شرکت کردند که به روش نمونه گیری تصادفی ساده از مدارس استثنایی شهرستان های تهران انتخاب شده بودند. شرکت کنندگان به صورت تصادفی به دو گروه 20 نفری تقسیم شدند. گروه آزمایش، برنامه فرزندپروری مثبترا در 10 جلسه 60 دقیقه ای دریافت کردند، در حالی که به گروه کنترل این آموزش ارائه نشد. ابزار این پژوهش مقیاس رابطه مادر-کودک پیانتا (1994) بود. تحلیل داده ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که گروه آزمایش و کنترل حداقل در یکی از خرده مقیاس های رابطه مادر-کودک تفاوت معناداری دارند. نتایج نهایی تحلیل کوواریانس چندمتغیری حاکی از آن بود که آموزش برنامه فرزندپروری بر تعامل مادر با کودک آهسته گام اثر مثبت و معناداری داشت (001/0P<). با توجه به اینکه آموزش مهارت های فرزندپروری به بهبود تعامل مادر با کودک منجر شد. بنابراین، استفاده از برنامه آموزشی فرزندپروری مثبتبا نتایج مفید و موثری در حوزه تعامل مادر با کودک آهسته گام همراه است.

هدف: کم توانی ذهنی تمام جنبه های زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می دهد در حالی که استفاده از برنامه های آموزشی والدگری با نتایج خوبی همراه است. هدف این پژوهش، بررسی تاثیر آموزش برنامه والدگری مثبت بر تعامل مادران با کودک کم توان ذهنی خویش بود.روش بررسی: پژوهش حاضر، یک مطالعه نیمه آزمایشی با طرح پیش آزمون- پس آزمون و گروه کنترل بود. جامعه آماری این پژوهش شامل مادران دارای فرزند کم توان ذهنی شهرستان های ورامین و پاکدشت می شد که 40 نفر آنها به روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی از مدارس استثنایی انتخاب شده بودند. شرکت کنندگان به صورت تصادفی به دو گروه 20 نفری تقسیم شدند (یک گروه آزمایش و یک گروه کنترل). گروه آزمایش، برنامه آموزشی والدگری مثبت را در 10 جلسه دریافت کردند در حالی که به گروه کنترل این آموزش ارائه نشد. ابزار استفاده شده در این پژوهش مقیاس رابطه والد- کودک پیانتا (1994) بود. اطلاعات جمع آوری شده با استفاده از تحلیل کوواریانس چند متغیری، در نرم افزار SPSS تحلیل شد.یافته ها: یافته ها نشان داد که گروه آزمایش و کنترل حداقل در یکی از خرده مقیاس های تعامل والد- کودک تفاوت معناداری داشتند (p<0.001). نتایج نهایی تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که آموزش برنامه والدگری مثبت بر تعارض، نزدیکی، وابستگی و رابطه مثبت کلی اثر مثبت و معناداری داشت (p<0.001).نتیجه گیری: نتایج حاکی از آن بود که برنامه آموزشی والدگری مثبت سبب بهبود تعامل مادر با کودک کم توان ذهنی شده است. پیشنهاد می شود که متخصصان با اجرای برنامه آموزشی والدگری مثبت، تعامل مادر با کودک کم توان ذهنی را ارتقاء بخشند.